KONU ÖZETLERİ (1)

OLGU: Doğruluğu kişiden kişiye değişmeyen ve herkes tarafından kabul edilen, varlığı deneyler ve bilimsel verilerle kanıtlanabilen bilgilere denir.
GÖRÜŞ: İnsanların kişisel fikirlerini yansıtan ve doğruluğu kişiden kişiye değişen bilgilere denir.

OLGU GÖRÜŞ
1 Yüz ölçümü bakımından Türkiye'nin en büyük bölgesi Doğu Anadolu Bölgesi'dir. Doğu Anadolu Bölgesi Türkiye'nin en güzel bölgesidir.
2 Bir futbol takımı sahada on bir kişi ile mücadele eder. Dünyanın en iyi futbol takımı İtalya'dadır.
3 Türkiye'nin güney kıyılarında deniz suyu sıcaklığı kuzeye göre daha fazladır. Türkiye'de tatil yapılabilecek en güzel kıyılar güneyde yer almaktadır.
4 Uludağ'ın yükseltisi 2543 metredir. Dünyadaki en ilgi çekici kayak merkezi Uludağ'dır.
5 2006 Eurovision şarkı yarışmasında birinci olan ülke Finlandiya'dır. 2006 Eurovision şarkı yarışması Türkiye'nin katıldığı en güzel organizasyondur.

OLGUDAN GENELLEMEYE

Olgu: Herkesin bildiği ve kabul ettiği şeylerdir. Bir olgunun genelleştirilmesi için tümevarım ve tümdengelim kavramlarını bilmek gerekir.
Tümevarım: Parçadan bütüne varmaktır. Yani küçük olgu ve olaylardan, asıl konuya, öze ulaşmaktır. Tümevarım yöntemini kullanmak doğru yoldan bilgiye ulaşmamızı daha da kolaylaştırır.
Günümüzde özellikle okula yeni başlayanlar için, tümevarım yöntemi kullanılmaktadır. Bundaki amaç öğrenmeyi kolay ve sürekli hale getirmektir.
Örnek:
Ülkemizde köyler ilçeleri, ilçeler illeri, iller bölgeleri, bölgeler de Türkiye'yi meydana getirir. İşte parçadan, bütün oluştuğu açıkça anlaşılmaktadır.
Tümdengelim: Bütünden parçaya varmaktır. Bir bütünü parçalara ayırarak incelediğinizde, tümdengelim yöntemini kullanmış olursunuz.
Örnek:
Dünyayı tanıtarak, birçok ülkeden oluştuğunu ve bu ülkelerin ayrı özelliklere sahip olduğunu söyleyebilirsiniz. Bu yaptığınız sistem tümdengelimdir.

Genellemeler, olgu ve kavramlardan bağımsız düşünülemez. Olgular, genellemelerin geliştirilmesi için temel verilerdir.
Kavram: Bir nesnenin veya düşüncenin zihindeki soyut ve genel tasarımıdır.

BİLGİ KUMBARAM
Karşılaştığınız bir terim ya da sözcüğün kavram olup olmadığını anlamak için size beş maddelik "kavram tanımlama testi" öneriyorum.
Eğer bir sözcük,
• genel ve soyutsa,
• bir ya da iki sözcükle ifade ediliyorsa
• evrenselse
• bir zamana bağlı değilse
• ortak özelliklere sahip farklı özelikleri temsil ediyorsa kavramdır.
Aşağıda sosyal bilgiler dersi içerisinde yer alan bazı kavramlar örnek olarak verilmiştir.
• nüfus• enerji• değer• kültür• değişim demokrasi• aile•güç• çevre• bağımsızlık

OLGU - KAVRAM - GENELLEME ZİNCİRİ
Olgu:Tam olarak bilinen, objektif olarak ispatlanan, somut bağlar, olay ve düşüncelerdir.
Kavram:Bir nesnenin veya düşüncenin zihindeki soyut ve genel tasarımıdır.
Genelleme:Kavramlar arasındaki ilişkiyi açıklayan bir kuram veya cümle, genellikle çok geniş alan kapsayan bazı ilkeleri içeren ifadelerdir.Örnek:
Olgu Dünya'nın kutuplardan basık Ekvator'dan şişkince olan şekline geoid
denir.
Kavram Dünya
Genelleme Dünya'nın geoid şeklinde olmasının sonucunda güneş ışınları her noktaya farklı açılarla düşer.

Bilimsel araştırma yapılırken aşağıda verilen basamakların kullanılmasına dikkat edilmelidir.
1. Basamak
ilgi duyulan, merak edilen bir olay ya da sorun seçilerek araştırılacak konu belirlenir.
2. Basamak
Araştırmanın çözümüne yönelik varsayımlarda (hipotez) bulunulur.
3. Basamak
Konuyla ilgili kitap, dergi, gazete ve makalelerden bilgi toplanır.
4. Basamak
Konu ile kaynaklardan elde edilen notlar konularına göre sınıflandırılır ve varsayımlar (hipotez) test edilir.
5. Basamak
Notlar kontrol edildikten sonra metin oluşturulur. Metin oluşturulurken bilgi alınan kaynaklar dipnot ile gösterilir.

TOPLUMSAL BİR SORUNA ÇÖZÜM ARARKEN
İnsanlar toplum içerisinde yaşarken birçok sorunla karşılaşır. Bu sorunların çözümü hak, sorumluluk ve özgürlükler temelinde olması gerekir. Bu da ancak yasalara uyulmasıyla gerçekleşir.
Tüketici Hakların Koruma Yasası'na göre; tüketici bir ay içerisinde itiraz edebilir. Satıcıdan ödediği paranın iadesini, özürlü malın iadesini, malın değiştirilmesini ya da ücretsiz onarımını isteyebilir. Alıcının bu isteklerinden herhangi biri gerçekleşmediği zaman, il ve ilçelerde yasa ile kurulmuş olan hakem heyetlerine başvurma hakkı vardır. Bu heyetlere bir dilekçe ile alınan malın faturası ya da fişi ile başvurulur. Tüketici burada verilen karardan da memnun olmazsa, Tüketici Mahkemelerinde dava açabilir.

BİLGİ KUMBARAM
- Bir mal ya da hizmeti özel amaçlarda kullanan ya da tüketene "tüketici" denir.
- Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 172. maddesin göre; "Devlet, tüketicileri koruyucu ve aydınlatıcı tedbirleri alır, tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini teşvik eder."
Bu maddeye göre devlet,
- Tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarını koruyucu, aydınlatıcı, eğitici, zararlarını giderici, önlemler almak,
- Tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini özendirmek zorundadır.
Tüketici hakları ihlalleri için başvurulabilecek yerler;
• Belediyeler,
• Tüketici Hakları Derneği,
• Tüketici Haklan Merkezi,
• Tüketici Mahkemesi,
• Tüketici Sorunları İl / İlçe Hakem Heyeti,
• Reklam Kuruludur.
Bazı durumlarda devlet kuruluşları ile de sorunlar yaşanabilir. Örneğin yol çalışmaları sonrasında asfaltlama işleminin yapılmaması gibi hizmet aksamaları durumunda çeşitli devlet kurumlarına başvurulabilir.

Hizmet aksamalarında başvurulabilecek yerler;
• Belediyeler,
• Muhtarlıklar,
• Kaymakamlıklar,
• Valiliklerdir.

DİLEKÇE VERME VE BİLGİ EDİNME HAKKI
• Demokratik devletlerin bireylere sağladığı temel haklardan biri de dilekçe verme hakkıdır. Dilekçe verme hakkı, temel hakların korunmasını sağlar.
• Kişiler, uğradıkları herhangi bir haksızlık sonucu veya belirli bir konuda bilgi vermek amacıyla dilekçe verme hakkına sahiptir.
• Dilekçe verme ve bilgi edinme hakkı yasalarla güvence altına alınmıştır. İlgili kurumlar, dilekçeleri değerlendirerek vatandaşlara altmış gün içinde yazılı olarak cevap vermek zorundadır.
• Toplum içinde bireyler haklarını çok iyi bilmeli ve bunları kullanmalıdır.
• Toplum içinde bireylerin birbiriyle olan sorunlarının çözümünde empati kurmak da çok önemlidir.

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal ******'ün bilime ve bilimsel araştırmalara büyük önem verdiği herkesçe bilinmektedir. ******'ün en büyük amaçlarından biri de Türkiye'yi çağdaş bir ülke hâline getirmek ve Avrupalı devletler seviyesine çıkarmaktır. Bunu yaparken en büyük yol gösterici olarak bilimi kabul etmiştir.
******'ün yaptığı inkılaplar incelendiğinde, bu inkılapların aklın ve bilimin önderliğinde yapıldığı, modern yenilik ve gelişime açık bir özelliğe sahip olduğu görülmektedir.
Bir ülkenin hızla gelişebilmesi için öncelikle halkın eğitim seviyesinin yükseltilmesi gereklidir. Şüphesiz ****** de bu durumun farkına varmış ve eğitim alanındaki inkılâplara önem vermiştir. Bu nedenle ****** bütçeden ödenek ayırarak yurt dışına öğrenci gönderilmesine karar vermiştir. Fen bilimleri, sosyal bilimler, görsel sanatlar ve arkeoloji gibi birçok alanda 1925 ile 1947 yılları arasında Avrupa'ya 40 öğrenci gönderilmiştir.
Türk Tarih Kurumu
Tarih boyunca çok sayıda devlet kuran, binlerce yıllık geçmişi olan, dünya kültür, sanat ve siyasi hayatına etki eden Türklerin tarihi, İslam tarihi ve Osmanlı tarihi ile sınırlandırılmıştı.
****** 1930 yılından itibaren Türk tarihinin araştırılması konusuna önem verdi. Araştırmaları bilimsel hâle getirmek için 1931 yılında Türk Tarihi Tetkik Cemiyetini (Türk Tarih Kurumu) kurdurdu.

Yeni Türk Harfleri
Arap alfabesi ses uyumu bakımından Türkçeye uygun olmadığından okuma ve yazma güçlüğü ortaya çıkarıyordu. Bu nedenle ülkemizde okuma ve yazma bilenlerin sayısı da oldukça azdı.
Latin alfabesinden yararlanılarak, Türk dilinin yapısına uygun Türk alfabesi hazırlandı. Yeni Türk harfleri, TBMM tarafından 1 Kasım 1928 tarihinde kabul edildi.

Türk Dil Kurumu
Osmanlı Devleti zamanında iki çeşit dil vardı. Biri Arapça, Farsça ve Türkçenin karışımıyla oluşmuş Osmanlıca, diğeri ise halkın konuştuğu Türkçe idi.
Ülkede farklı dillerin konuşulması dil birliğinin oluşmasını engelliyordu. Bu nedenle ******, Türk dilinin geliştirilmesi konusu üzerinde önemle durdu.
Türkçenin yabancı dillerin etkisinden kurtarılması ve sadeleştirilmesi amacıyla 1932 yılında Türk Dil Kurumu açıldı. Ayrıca Dil Kurultayları düzenlendi.

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi
Ankara Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesinin kurulmasına ****** bizzat öncülük etmiştir.
Türkiye'nin gelişebilmesi için öncelikle bilimin önderliğini esas alan gençlerin yetiştirilmesi, millet olarak bilinç seviyesinin yükseltilmesi, Türk diline ve Türk tarihine sahip çıkılması gerekiyordu. Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi 14 Haziran 1935 tarihinde kuruldu ..

Halkevleri
Cumhuriyetin ilanından sonra yapılan inkılapların halka mal edilmesi ve halkın eğitilmesi için herkesin rahatlıkla çalışmalarına katılabileceği yaygın bir teşkilata ihtiyaç vardı.
******'ün önderliğinde tarihinde resmen açılan halkevlerinin amaçları; halk arasında kültür ve düşünce birliğini gerçekleştirmek, ****** inkılaplarının benimsenmesini sağlamak, cumhuriyetin kültür atılımını yapmak, Türk milletini yeni amaçlar etrafında toplamak, kır -kent ile köylü - aydın ikiliğini ortadan kaldırmaktır,
Halkevleri kısa zamanda Türkiye'nin dört bir yanına yayıldı. 1931 ile 1952 yılları arasında 478 halkevi, 4322 halk odası açıldı.
Halkevleri ****** inkılâplarının benimsenmesinde özellikle;
• Dilin Türkçeleşmesi,
• Tarih bilincinin yerleştirilmesi,
• Geniş halk topluluklarına okuma ve yazma öğretilmesi,
• Millî ve manevi değerlerin topluma kazandırılması konularında etkili oldu.